مجله خوراکی ها

خواص تخم گشنیز: تخم گشنیز اگر له شود، رایحه دلپذیر و طعم نسبتا تندی آزاد می‌کند فلذا نوعی ادویه نیز محسوب می‌شود. این دانه گیاهی خواص خوراکی و درمانی بسیاری دارد از جمله اینکه ضدمیکروب و ضدنفخ و برای قلب و معده مفید است، اما در مصرف آن نباید افراط شود، زیرا مضر است. وقتی سبزی گشنیز می‌خواهد به قهوه‌ای تغییر رنگ دهد و برگ‌هایش خشک شود، می‌توان تخم گشنیز یا همان بذر یا دانه گشنیز را از گیاه جدا کرد. دانه‌های نارس رنگ‌شان سبز روشن است و مزه تندتری دارند. برای برداشت گشنیز، گیاه را می‌برند و آن را چند روز زیر آفتاب پهن می‌کنند تا خشک شود. سپس می‌توان تخم گشنیز را از آن جدا کرد. در ادامه، به خواص تخم گشنیز و نیز به فواید و عوارض و ارزش غذایی آن اشاره خواهدشد.

خواص سبزی و تخم گشنیز در طب سنتی: فواید و عوارض

از نظر طب سنتی ایرانی، هم سبزی و هم تخم گشنیز طبع سرد و خشک دارند. تخم گشنیز نشاط‌آور و تقویت‌کننده قلب و مغز و معده است. ضمنا تخم گشنیز ضدمیکروب قدرتمندی است و لذا جوشانده یا بوداده آن برای بهبود اسهال خونی و بیماری‌های عفونی روده مثل تب تیفوئید توصیه شده است. جویدن تخم گشنیز نیز درد دندان را کاهش می‌دهد. تخم گشنیز هاضم و ضد نفخ است. جویدن تخم گشنیز برای رفع بوی بد دهان توصیه شده است.

سبزی گشنیز نیز فواید فراوانی دارد اما در خوردن آن نباید افراط شود زیرا برای مغز مضر است و به کاهش بینایی، فراموشی، ضعف حافظه یا اختلال حواس منجر می‌شود.

هشدار: مصرف بیش از حد سبزی گشنیز (و احتمالا تخم گشنیز) ممکن است به بیماری فراموشی و یا ضعف حافظه یا اختلال حواس منجر شود.

خواص تخم گشنیز

• بسیاری از ترکیبات گیاهی سبزی گشنیز در تخم گشنیز هم هست. لذا تخم گشنیز خاصیت آنتی‌اکسیدانی دارد، ضدبیماری است و برای سلامتی مفید است.
• رایحه خاص تخم گشنیز ناشی از روغن‌های فرّار و اسیدهای چرب آن است. اسید پتروسلینیک، اسید لینولیئیک (امگا-۶)، اسید اولئیک و اسید پالمیتیک برخی از اسیدهای چرب مهم در تخم خشک گشنیز هستند. تخم گشنیز همچنین حاوی رغن‌هایی مثل لینالول (۶۸ درصد)، پینین-آ (۱۰ درصد)، گرانیول، کامفین و ترپین است. خاصیت هضم‌کنندگی و ضدنفخ بودن تخم گشنیز ناشی از چنین روغن‌هایی است.
• تخم گشنیز سرشار از فیبر خوراکی است. صدگرم تخم گشنیز حدود ۴۲ گرم فیبر دارد. فیبر گوارش غذا در روده‌ها را تسهیل می‌کند.
• فیبر همچنین با چسبیدن به نمک‌های صفراوی (حاصل از کلسترول) و کاهش جذب آن‌ها در روده بزرگ، سطح  کلسترول مضر (اصطلاحا LDL) را کاهش می‌دهد. فیبر و آنتی‌اکسیدان‌های فلاونوئیدی موجود در تخم گشنیز در ترکیب با هم مخاط روده بزرگ را از سرطان محافظت می‌کنند.
• تخم گشنیز منبع بسیارخوبی برای تامین مواد معدنی مثل آهن، کلسیم، پتاسیم، منگنز، روی و منیزیم است. مس در تولید گلبول‌های قرمز خون نقش مهمی دارد. آهن نیز برای سوخت‌وساز سلولی و تشکیل گلبول‌های قرمز خون ضروری است. پتاسیم به تنظیم نرخ تپش قلب و فشار خون کمک می‌کند و روی از عوامل موثر در تنظیم تولید بسیاری از آنزیم‌ها است. منگنز نیز از عوامل موثر برای تولید آنزیم مهم سوپراکسید دیسموتاس است.
• تخم گشنیز ویتامین ث فراوانی دارد. صدگرم تخم گشنیز خشک ۲۱ میلی‌گرم ویتامین ث دارد که ۳۵ درصد میزان مصرف توصیه شده در روز را تامین می‌کند. ضمنا تخم گشنیز بسیاری از ویتامین‌های گروه ب مثل تیامین، ریبوفلاوین و نیاسین را داراست.

جدول ارزش غذایی و خواص تخم گشنیز

در این جدول، ارزش غذایی ۱۰۰ گرم تخم گشنیز خام ارائه شده است.

نگهداری تخم گشنیز

تخم گشنیز را در جای خشک، تاریک و خنک و درون ظرف دربسته نگهدارید طوری که هوا وارد آن نشود. بدین‌سان تخم گشنیز ماه‌ها سالم می‌ماند و هرگاه که لازم بود می‌توان مقداری از آن را با آسیاب دستی پودر کرد. پودر تخم گشنیز باید در ظروف کاملا دربسته و در یخچال نگهداری شود. اما بهتر است دانه‌ گشنیز هر بار به‌اندازه مصرف پودر شود و حتی‌الامکان زودتر مصرف شود، زیرا تخم گشنیز وقتی پودر می‌شود، روغن‌های معطر آن زود می‌پرند و به‌مرور عطر و طعم اولیه خود را از دست می‌دهد.

گاهی تخم گشنیز کاملا خشک را پیش از آن‌که آسیاب شود، آرام در شعله ملایم آتش سرخ می‌کنند تا پودر بهتری از آن حاصل شود. سرخ کردن تخم گشنیز ترکیبات معطر و روغن‌های مهم آن را آزاد می‌کند.

ماخذ تصاویر: تصویر ابتدایی از westsuniran.com و تصویر متن از cilantro.ir

مطالب مشابه:

• خواص گیاه و دانه خردل
• خواص بادمجان
• خواص کدو سبز
• خواص کدو حلوایی
• خواص گردو
• خواص نخود پخته سفید
• خواص کاهو
• خواص پیاز قرمز و سفید و زرد
• خواص ترب کوهی
• خواص گل‌کلم
• خواص پرتقال و نارنگی و لیمو
• خواص ادویه (دارچین، زردچوبه، زعفران، زنجبیل، فلفل تند، فلفل سیاه و هل)