مجله خوراکی ها

خواص مارچوبه و ارزش غذایی آن: مارچوبه خواص ضدسرطان دارد و به تنظیم فشار خون کمک می‌کند. همچنین برای مقابله با زوال عصبی و عفونت‌های ویروسی مفید است. مارچوبه معمولا در سه رنگ سبز، بنفش و سفید به‌عمل می‌آید که گونه سبز آن در ایران رایج‌تر است. مارچوبه در ایران کمتر کشت می‌شود و به‌همین علت گیاه خوراکی نسبتا گرانی است. در این مطلب، به خواص مارچوبه و جدول ارزش غذایی آن اشاره خواهدشد. همچنین طبع مارچوبه و خواص مارچوبه از نظر طب سنتی ایرانی بیان خواهدشد. در پایان نیز درباره نحوه خرید و نگهداری مارچوبه نکاتی ارائه خواهدشد.

خواص مارچوبه در طب سنتی ایرانی

از نظر طب سنتی ایرانی، طبع مارچوبه گرم و خشک است. خوردن مارچوبه دید چشم را تقویت می‌کند، تب‌بر است و به رفع کم‌خونی و مقابله با خستگی و افسردگی کمک می‌کند. طب سنتی ایرانی مصرف بیش از حد مارچوبه در دوران بارداری را توصیه نمی‌کند. مارچوبه برای مبتلایان به رماتیسم و سنگ‌کلیه نیز خوب نیست. ضمنا توصیه شده است افرادی که نارسایی کلیه یا اختلالات قلبی شدید دارند هرگز از مارچوبه استفاده نکنند.

مارچوبه در غذاهای ایرانی

امروزه مارچوبه در غذاهای ایرانی کاربرد نسبتا کمتری دارد اما هنوز هم می‌توان غذاهایی را یافت که با این گیاه خوراکی مقوی تهیه می‌شوند. برخی از غذاهای ایرانی که در آن‌ها مارچوبه به‌کار می‌رود چنین هستند:

• کوکو مارچوبه (دستور پخت)
• سوپ مارچوبه (دستور پخت)

کوتاه درباره خواص مارچوبه

محققان حدود ۱۰۰ ترکیب شیمیایی گیاهی را در مارچوبه کشف کرده‌اند. برخی مطالعات از نقش موثر مارچوبه برای مقابله با دیابت نوع ۲ حکایت دارند. برخی مطالعات نیز از اثر مستقیم مارچوبه بر غده‌های سرطانی حکایت دارند. مصرف مارچوبه تنگ شدن رگ‌های خونی جلوگیری می‌کند و به‌همین جهت در تنظیم فشار خون موثر است. برخی از خواص مارچوبه چنین است:

ترکیبات و مواد مغذی مارچوبه

• مارچوبه بسیار کم‌کالری است. صدگرم مارچوبه تازه فقط ۲۰ کیلوکالری انرژی تولید می‌کند.
• شاخه‌های مارچوبه مقداری فیبر دارند. صدگرم شاخه تازه مارچوبه حاوی ۲.۱ گرم فیبر خوراکی است. فیبر خوراکی باچسبیدن به کلسترول مضر (LDL) در روده‌ و نیز با تنظیم میزان قند خون، سطح کلسترول مضر (LDL) را کاهش می‌دهد. مطالعات نشان داده‌اند که خوراکی‌های سرشار از فیبر، ترکیبات سمی غذا را جذب می‌کنند و نتیجتاً خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ و راست‌روده را کاهش می‌دهند.
• مارچوبه به رفع یبوست کمک می‌کند.
• شاخه مارچوبه از دیرباز در طب سنتی برای درمان بیماری‌هایی مثل ورم روده بزرگ کاربرد داشته است.
• شاخه تازه مارچوبه چندین گونه آنتی‌اکسیدان‌ دارد که زآکسانتین، کاروتن و کریپتوکسانتین از آن جمله‌اند. این ترکیبات فلاونوئیدی رادیکال‌های آزاد مضر را جذب و از بروز بیماری‌های سرطان، زوال عصبی و عفونت‌های ویروسی جلوگیری می‌کنند.

ویتامین‌ها و مواد معدنی مارچوبه

• مارچوبه تازه فولات فراوانی دارد. ضدگرم شاخه مارچوبه حدود ۴۵ میکروگرم فولات دارد. فولات‌ها از عوامل ضروری برای سنتز دی‌اِن‌ای درون سلول‌ها هستند. مطالعات علمی نشان داده‌اند که مصرف فولات به‌میزان کافی پیش از بارداری و حین بارداری از ابتلای نوزاد به عارضه تنگی لوله عصبی جلوگیری می‌کند.
• شاخه‌ مارچوبه همچنین سرشار از ویتامین‌های گروه ب از جمله تیامین، ریبوفلاوین، نیاسین، پیروکسیدین و اسید پانتوتنیک است. این ویتامین‌ها برای عملکرد بهینه آنزیمی و سوخت‌وساز سلولی ضروری هستند.
• مارچوبه تازه ویتامین‌هایی مثل ویتامین ث، ویتامین آ و ویتامین ای نیز دارد. مصرف مرتب غذاهای سرشار از این ویتامین‌ها مقاومت انسان در برابر عوامل عفونی افزایش می‌دهد و رادیکال‌های آزاد مضر و التهاب‌آور را پاک می‌کند.
• شاخه مارچوبه منبع بسیار خوبی برای تامین ویتامین کا است. ویتامین کا احتمالا در فرآیند شکل‌گیری استخوان‌ها و سلامت آن نقش دارد. مصرف کافی ویتامین کا به محدود شدن آسیب‌های عصبی در مغز کمک می‌کند فلذا در درمان بیماری فراموشی یا آلزامیر نقش دارد. البته همانطور که پیش‌تر نیز اشاره شد، طبق توصیه طب سنتی، در خوردن آن نباید افراط شود.
• مارچوبه منبع بسیارخوب تامین مواد معدنی به‌ویژه مس و آهن است. از سایر مواد معدنی و الکترولیت‌ها مثل کلسیم، پتاسیم، منگنز و فسفر نیز اندکی در آن یافت می‌شود.
• پتاسیم از ترکیبات مهم سلولی است که با آثار تنش‌زای سدیم مقابله می‌کند و لذا برای تنظیم تپش قلب و فشار خون مفید است. منگنز نیز از عوامل موثر در ساخت سوپراکسید دیسموتاز است که نوعی آنزیم آنتی‌اکسیدان است.
• مس نیز برای تولید گلبول‌های قرمز خون لازم است. و آهن برای تنفس سلولی و تشکیل گلبول‌های قرمز خون ضروری است.

جدول ارزش غذایی و خواص مارچوبه

در این جدول، ارزش غذایی ۱۰۰ گرم مارچوبه خام ارائه شده است.

نکاتی درباره خرید و نگهداری مارچوبه

مارچوبه را بهتر است تا جای ممکن تازه مصرف شود. در غیر این‌صورت شیرینی خود را از دست می‌دهد زیرا بیشتر قند آن به نشاسته تبدیل می‌شود. لذا می‌توانید مارچوبه را مستقیما از کشاورز یا بازارچه‌های زراعی بخرید.

در صورت خرید از فروشگاه، مارچوبه‌هایی را انتخاب کنید که نازک، سفت، صاف، هم‌اندازه و رنگ‌شان بنفش یا سبز تیره باشد و نوک‌شان بسته باشد. مارچوبه کهنه معمولا خراش‌دار و رنگ آن مات و عطر آن اندک است.

مارچوبه زود می‌پژمرد لذا باید در ساعات صبح که هوا خنک است، از مزرعه یا باغچه چیده شود. پس از چیدن مارچوبه آن‌ها را در آب یخ فرو کنید تا گرمای آن رفع شود. سپس آب مارچوبه‌ها را بگیرید و آن‌ها را درون کیسه پلاستیکی بگذارید. مارچوبه را در هوای نسبتا مرطوب و در دمای حدود منفی ۲ تا منفی ۵ درجه سانتی‌گراد در یخچال نگهدارید. اگر دما بیش از این باشد، مارچوبه بخشی از قندهای طبیعی و ویتامین ث خود را از دست می‌دهد و نتیجتاً سفت‌تر و به‌مرور فاسد می‌شود و طعم و عطرش کاهش می‌یابد.  

ماخذ تصاویر: سایت iranderakht.com

مطالب مشابه:

• خواص گل کلم و جدول ارزش غذایی آن
• تفاوت گوشت گوسفندی و گوساله و مقایسه ارزش غذایی آن‌ها
• خواص بادمجان و جدول ارزش غذایی و نحوه نگهداری آن
• خواص عدس و دال عدس قرمز و جدول ارزش غذایی آن‌ها
• بهترین روش پخت سبزیجات: سبزیجات آب‌پز، بخارپز، خام یا سرخ‌کرده؟
• خواص ترب کوهی و جدول ارزش غذایی آن
• خواص پیاز قرمز و سفید و زرد و جدول ارزش غذایی آن‌ها
• خواص ماهی قزل آلا و کپور و جدول ارزش غذایی آن‌ها
• خواص انواع لوبیا و ارزش غذایی آن‌ها
• خواص ادویه: دارچین، زردچوبه، زعفران، زنجبیل، فلفل تند، فلفل سیاه و هل