مجله خوراکی ها
خواص اسفناج پخته و خام و جدول ارزش غذایی و طبع آن در طب سنتی
۲۸ آبان ۱۴۰۰
خواص اسفناج پخته و خام: اسفناج نوعی سبزی با برگ سبز است و به‌خاطر خواص آنتی‌اکسیدانی و ضدسرطانی شهرت دارد. برگ‌های سبز و نرم اسفناج هم به‌صورت خام و هم به‌صورت پخته خورده می‌شوند. برگ اسفناج برای بازیابی توان بیماران مفید است. البته افرادی که اختلالات تیروئیدی دارند باید در مصرف آن محتاط باشند و حتی پیش از مصرف با پزشک خود مشورت کنند. در ادامه، درباره خواص اسفناج پخته و خام، طبع اسفناج در طب سنتی و جدول ارزش غذایی اسفناج مطالب بیشتری بیان خواهدشد.
خواص اسفناج در طب سنتی
در سایت طبایع آمده است، اسفناج برای بیمارانی که دوره نقاهت‌شان را می‌گذرانند، به‌ویژه کسانی که بیمارای‌شان با تب همراه بوده است، مفید است. لذا توصیه شده است آن‌دسته از بیماران کرونایی که نسبتا بهبود یافته‌اند اما هنوز ضعف دارند، اسفناج بخورند. بدن بیماران کرونایی در اثر عفونت و تب ضعیف می‌شود و رطوبت بدن‌شان کاهش می‌یابد. درنتیجه ممکن است به یبوست و خشکی بدن دچار شوند. در چنین مواردی توصیه شده است که افراد برای تامین آب بدن‌شان غذاهای آبکی مثل آش ساده و به‌خصوص اسفناج بخورند. (هشدار داده شده است که بیماران کرونایی نباید برای تامین آب بدن خود از میوه‌هایی چون هندوانه و خریزه استفاده کنند.)
بیش از ۹۰ درصد اسفناج، آب است و لذا این سبزی به‌خوبی می‌تواند رطوبت از دست رفته بدن را تامین و از تشنگی جلوگیری کند. اسفناج ملین خوبی است و برای رفع یبوست مناسب است. ضمنا اسفناج معمولا با معده‌های حساس یا نفاخ نیز سازگار است.
اسفناج خون خوبی تولید می‌کند و حاوی آهن است اما از نظر برخی متخصصان طب سنتی، اسفناج برای کم‌خونی ناشی از فقر آهن مناسب نیست، زیرا ترکیبات آن طوری است که به‌همان اندازه که آهن تولید می‌کند، به‌همان اندازه نیز آهن را از بدن دفع می‌کند.
برگ اسفناج برای درمان زخم نیز مفید است. برای این منظور، برگ اسفناج را در روغن زیتون بپزید و پس از آن‌که به‌اندازه کافی سرد شد، آن‌را روی زخم بگذارید (ماخذ)
طبع اسفناج در طب سنتی
از نظر طب سنتی ایرانی، طبع اسفناج سرد و تر است اما سردی آن اندک است و لذا افراد سردمزاج نیز می‌توانند از آن استفاده کنند؛ مگر این‌که سردی مزاج‌شان شدید و یا به بیماری‌های سرد مبتلا باشند که در این‌صورت می‌توانند اسفناج را با کمی ادویه مثل دارچین، فلفل یا زنجبیل و یا با پیاز یا روغن گاو مصرف کنند.
چه کسانی باید از اسفناج بپرهیزند؟
افراط در مصرف اسفناج برای برخی افراد مضر است، از جمله:
- سردمزاج‌ها
- افرادی که بیماری طحال دارند
- مبتلایان به ورم مفاصل
- مبتلایان به سنگ کلیه
- مبتلایان به سنگ مثانه
غذاهایی که با اسفناج تهیه می‌شوند
هنگام خرید سبزی خوردن می‌توانید کمی هم اسفناج خام به‌آن اضافه کنید. اسفناج همچنین یکی از ترکیبات مهم سبزی آش است و لذا از سبزی‌های پرکاربرد آش‌های ایرانی است. علاوه بر این، غذاهای دیگری نیز با اسفناج تهیه می‌شود از جمله:
- بورانی اسفناج (اسفناج آب‌پز، پیاز سرخ‌شده و ماست)
- کوکو اسفناج (دستور پخت)
- پلو اسفناج (دستور پخت)
- رولت اسفناج (دستور پخت)
- سالاد اسفناج و لبو (دستور پخت)
- خورش اسفناج (دستور پخت)
- خورش آلو اسفناج (دستور پخت)
- سالاد سیب‌زمینی و اسفناج (دستور پخت)
- املت اسفناج (دستور پخت)
- پوره سیب‌زمینی، اسفناج و نخود فرنگی (دستور پخت)
- املت جعفری و اسفناج (دستور پخت)
- خورش قیمه اسفناج با لوبیا چشم‌بلبلی (دستور پخت)
کوتاه درباره خواص اسفناج پخته و خام
- اسفناج سرشار از ترکیبات شیمیایی گیاهی است که برای سلامتی و جلوگیری از بیماری موثرند.
- اسفناج چه پخته و چه خام، بسیار کم‌کالری و کم‌چرب است. صد گرم برگ اسفناج خام تنها ۲۳ کیلوکالری انرژی تولید می‌کند. برگ اسفناج همچنین حاوی فیبر است و به همین علت متخصصان تغذیه اغلب برای تنظیم کلسترول و کاهش وزن، خوردن آن‌را به مراجعان تجویز می‌کنند.
- اسفناج از جمله سبزیجاتی است که بیشترین میزان آهن را دارند. صدگرم اسفناج تازه حدود ۲۵ درصد آهنی را که برای مصرف روزانه توصیه شده است تامین می‌کند. آهن از عناصر مهم برای تولید گلبول‌های قرمز خون است.
خواص اسفناج پخته و خام: سرشار از ویتامین آ و ویتامین ث
- برگ اسفناج خام و تازه چندین نوع ویتامین دارد که ویتامین‌های آ و ث و نیز آنتی‌اکسیدان‌هایی مثل زآگزانتین و بتا کاروتن از آن جمله‌اند. این ترکیبات برای مقابله با رادیکال‌های آزاد مضر و نیز مقابله با پیری و بیماری‌های مختلف نقش موثری دارند.
- زآگزانتین از کاروتنوئیدهای خوراکی مهم است که به‌طور خاص در لکه زرد شبکیه چشم جذب می‌شود. تصور بر این است که این ماده، هم خاصیت آنتی‌اکسیدانی دارد و هم در برابر پرتوهای خطرناک فرابنفش مانند فیلتر عمل می‌کند و لذا می‌تواند با عارضه تباهی لکه زرد شبکیه چشم که از بیماری‌های رایج در دوران پیری است مقابله کند.
- ویتامین آ برای محافظت از پوست و مخاط لازم است و برای بینایی در شب ضروری است. تصور می‌شود که مصرف سبزی‌ها و میوه‌های حاوی ویتامین آ و فلاونوئید از سرطان ریه و دهان جلوگیری می‌کند.
- برگ اسفناج منبع بسیارخوبی از ویتامین کا است. صد گرم برگ تازه اسفناج ۴۰۲ درصد از ویتامین کا توصیه شده برای مصرف روزانه را تامین می‌کند. ویتامین کا در تقویت استخوان نقش ضروری دارد. ضمنا در درمان آلزایمر نقش موثری دارد، زیرا گستره آسیب‌های وارده به سلول‌های عصبی مغز را محدود می‌کند.
- برگ اسفناج همچنین دارای بسیاری از ویتامین‌های گروه ب از جمله ویتامین‌های ب ۶، ب ۱، ریبوفلاوین، فولات‌ها و نیاسین است. مصرف کافی فولات‌ها در دوران بارداری، از بروز نقص در لوله عصبی نوزادان جلوگیری می‌کند.
- صد گرم اسفناج تازه ۴۷ درصد ویتامین ث توصیه شده برای مصرف روزانه را تامین می‌کند. ویتامین ث آنتی‌اکسیدان قدرتمندی است که مقاومت بدن در برابر عوامل عفونی را کاهش می‌دهد و رادیکال‌های آزاد مضر را می‌زداید.
خواص اسفناج پخته و خام: مواد معدنی
- اسفناج حاوی پتاسیم، منگنز، منیزیم، مس و روی است. پتاسیم عنصری مهم در سلول‌هاست که به تنظیم نرخ تپش قلب و فشار خون کمک می‌کند. بدن انسان مس و منگنز را به‌عنوان عواملی برای تولید آنزیم آنتی‌اکسیدان سوپراکسید دیسموتاس به‌کار می‌برد. مس برای تولید گلبول‌های قرمز خون لازم است و روی از عوامل مهم در تولید بسیاری از آنزیم‌هایی است که در موارد مختلف از جمله، رشد و گوارش به‌کار می‌روند.
- اسفناج حاوی اسیدهای چرب امگا-۳ است.
- مصرف اسفناج به میزان کافی از پوکی و ضعف استخوان جلوگیری می‌کند.
- برخی کارشناسان معتقدند که برگ‌های اسفناج از بروز بیماری‌های قلبی و عروقی و سرطان روده بزرگ پیش‌گیری می‌کند.
- شاید برخی کارشناسان معتقد باشند که اسفناج برای درمان کم‌خونی ناشی از فقر آهن سودمند است، اما برخی کارشناسان از جمله متخصصان طب سنتی می‌گویند، اسفناج به‌سبب ترکیبات خاص خود، آهن بدن را اضافه می‌کند اما از سوی دیگر، مقداری از آهن بدن را نیز دفع می‌کند. لذا برای درمان کم‌خونی ناشی از فقر آهن تجویز مناسبی نیست.
جدول ارزش غذایی و خواص اسفناج پخته و خام
در این جدول، ارزش غذایی ۱۰۰ گرم اسفناج خام و ۱۰۰ گرم اسفناج آب‌پز بدون نمک نشان داده شده است.
| ارزش غذایی | اسفناج خام | اسفناج پخته (آب‌پز بدون نمک) |
| انرژی (کیلوکالری) | ۲۳ | ۲۳ |
| کربوهیدرات‌ها (گرم) | ۳.۶۳ | ۳.۷۵ |
| پروتئین (گرم) | ۲.۸۶ | ۲.۹۷ |
| چربی کل (گرم) | ۰.۳۹ | ۰.۲۶ |
| کلسترول (میلی‌گرم) | ۰ | ۰ |
| فیبر خوراکی (گرم) | ۲.۲ | ۲.۴ |
| ویتامین‌ها | ||
| ب ۹ / فولات‌ها (میکروگرم) | ۱۹۴ | ۱۴۶ |
| ب ۳ / نیاسین (میلی‌گرم) | ۰.۷۲۴ | ۰.۴۹۰ |
| ب ۵ / اسید پنتوتنیک (میلی‌گرم) | ۰.۰۶۵ | ۰.۱۴۵ |
| ب ۶ / پیریدوکسین (میلی‌گرم) | ۰.۱۹۵ | ۰.۲۴۲ |
| ب ۲ / ریبوفلاوین (میلی‌گرم) | ۰.۱۸۹ | ۰.۲۳۶ |
| ب ۱ / تیامین (میلی‌گرم) | ۰.۰۷۸ | ۰.۰۹۵ |
| ویتامین آ (میکروگرم) | ۴۶۹ | ۵۲۴ |
| ویتامین ث (میلی‌گرم) | ۲۸.۱ | ۹.۸ |
| ویتامین ای (میلی‌گرم) | ۲.۰۳ | ۲.۰۸ |
| ویتامین کا (میکروگرم) | ۴۸۲.۹ | ۴۹۶.۶ |
| الکترولیت‌ها | ||
| سدیم (میلی‌گرم) | ۷۹ | ۷۰ |
| پتاسیم (میلی‌گرم) | ۵۵۸ | ۴۶۶ |
| مواد معدنی | ||
| کلسیم (میلی‌گرم) | ۹۹ | ۱۳۶ |
| مس (میلی‌گرم) | ۰.۱۳۰ | ۰.۱۷۴ |
| آهن (میلی‌گرم) | ۲.۷۱ | ۳.۵۷ |
| منیزیم (میلی‌گرم) | ۷۹ | ۸۷ |
| منگنز (میلی‌گرم) | ۰.۸۹۷ | ۰.۹۳۵ |
| سلنیوم (میکروگرم) | ۱ | ۱.۵ |
| روی (میلی‌گرم) | ۰.۵۳ | ۰.۷۶ |
همان‌گونه که از جدول پیداست، ارزش غذایی اسفناج خام و پخته کم‌وبیش مشابه است لذا مصرف آن در هر دو صورت مفید است. اسفناج خام ویتامین ث بیشتری دارد و ویتامین ب ۹ آن نیز کمی بیشتر از اسفناج پخته است. اما سایر ویتامین‌ها و مواد معدنی در اسفناج پخته نسبتا بیشتر است.
نگهداری اسفناج
رنگ برگ‌های اسفناج تازه، سبز تیره است. اسفناج تازه نباید پژمرده و زرد باشد. برگ اسفناج را در خانه با آب روان بشویید و آن‌را حدود ۳۰ دقیقه در آب‌نمک نگه دارید تا اگر سموم آفت‌کش و آلودگی داشت، رفع شود. اسفناج تا یک هفته در یخچال تازه می‌ماند. اما بهتر است اسفناج را تازه بخورید تا نفع بیشتری داشته باشد. ضمنا به هشدارهای بخش بعد توجه کنید.
هشدار:
- در هر وعده غذایی به‌اندازه مصرف‌تان اسفناج درست کنید تا چیزی از آن باقی نماند. اسفناج نیز مانند گیاه خردل و بسیاری دیگر از سبزی‌های مشابه، نیترات فراوانی دارد. لذا وقتی دوباره یا چندباره گرم می‌شوند، باکتری‌های موجود در آن‌ها سبب تولید نیتریت و نیتروسامین می‌شود که برای سلامتی انسان و به‌ویژه برای سلامتی کودکان مضر است.
- اسفناج ویتامین کا فراوانی دارد. لذا توصیه شده است، بیمارانی که داروی ضدانعقاد خون (مثل وارفارین) مصرف می‌کنند، از مصرف اسفناج بپرهیزند زیرا این‌گونه داروها با ویتامین کا ناسازگارند.
- اسفناج و برخی دیگر از سبزی‌ها اسید اوگزالیک دارند. اسید اوگزالیک ممکن است در برخی افراد، سنگ کلیه اوگزالات تولید کند. لذا توصیه شده است کسانی که کلیه سنگ‌ساز از نوع اوگزالات دارند از مصرف سبزی‌هایی مثل اسفناج بپرهیزند.
- اسفناج حاوی گواتروژن است. افرادی که اختلالات تیروئیدی دارند باید در مصرف اسفناج و سبزی‌های حاوی گواتروژن محتاط باشند.
ماخذ تصاویر: zerafat.com
مطالب مشابه:
- سبزی آش چیست: آشنایی با سبزی آش‌های ایرانی
- بهترین روش پخت سبزیجات: آب‌پز، بخارپز، خام یا سرخ‌کرده؟
- خواص گل کلم
- خواص ترب کوهی
- خواص پیاز قرمز سفید و زرد
- خواص کلم سفید و قرمز
- خواص کاهو
- خواص نخود پخته سفید
- خواص ترخون و فواید آن در طب سنتی
- خواص کدو سبز
- خواص فلفل دلمه سبز، زرد، قرمز
- خواص گیاه و دانه خردل
- خواص کدو حلوایی پخته و خام
- خواص تخم گشنیز
- جلوگیری از اسراف غذا: راه‌کارهای پرهیز از دور ریز مواد غذایی
- خواص ادویه: دارچین، زردچوبه، زعفران، زنجبیل، فلفل تند، فلفل سیاه و هل
دیدگاه خود را بنویسید