مجله خوراکی ها
طرز کار مایکروفر و مضرات مایکروویو: نگاهی به عوارض حتمی و احتمالی
۰۲ خرداد ۱۴۰۰
طرز کار مایکروفر: اجاق مایکروویو که در ایران بیشتر به‌آن مایکروفر می‌گویند، دستگاهی رومیزی یا توکار است که آب یا غذا را با استفاده از امواج خاصی موسوم به ریزموج یا مایکروویو گرم می‌کند. دمای اجاق مایکروویو و مدت‌زمان گرمایش را می‌توانید بسته به نیازتان تنظیم کنید. برای آشنایی با طرز کار مایکروفر ابتدا باید دید که ریزموج یا مایکروویو چیست و چه خاصیتی دارد. سپس طرز کار مایکروفر و بعد مضرات مایکروویو توضیح داده خواهدشد.
توضیح مهم: باتوجه به عوارض حتمی و احتمالی و ناشناخته مایکروویو و این‌که این موضوع با سلامتی مردم سروکار دارد، ما استفاده از مایکروفر (مایکروویو) برای آشپزی را توصیه نمی‌کنیم. البته اظهار نظر دقیق در اینباره به عهده کارشناسان مربوطه است. اگر ناچار شدید از مایکروفر استفاده کنید، حداقل نکات ایمنی مندرج در این مقاله را حتما به یاد داشته باشید و به کار ببندید.
طرز کار مایکروفر: ریزموج یا مایکروویو چیست؟
مایکروویو (microwave) در فارسی «ریزموج» ترجمه شده است. ریزموج یا مایکروویو نوعی موج الکترومغناطیسی است. وقتی موج الکتریکی و موج مغناطیسی، در هم تنیده و در فضا منتشر شوند، موج الکترومغناطیسی تشکیل می‌شود. بسیاری از امواج و پرتوهای دنیای ما بخشی از طیف موج الکترومغناطیسی هستند. مثلا امواج رادیویی، اشعه ایکس، پرتوهای فرابنفش و مادون قرمز و حتی نور مرئی همگی بخشی از طیف موج الکترومغناطیسی هستند، اما فرکانس‌های متفاوتی دارند. چشم انسان فقط نور مرئی را می‌بیند و از دیدن دیگر موج‌ها ناتوان است، اما می‌تواند از آن‌ها در کاربردهای گوناگون بهره ببرد. مثلا اشعه ایکس در پرتونگاری پزشکی به‌کار می‌رود. مایکروویو نیز که خود نوعی موج رادیویی است، در دنیای امروز ما کاربرد گسترده‌ای دارد. مثلا گوشی‌های همراه، مودم‌های بی‌سیم، دوربین‌های پلیس برای ثبت سرعت خودروها، و نیز مایکروفر از ریزموج یا مایکروویو بهره می‌برند.
طرز کار مایکروفر: مایکروویو چگونه غذا را گرم می‌کند؟
معمولا هر غذایی مقداری آب دارد. بعضی غذاها مثل آش آب بیشتری دارند و برخی خوراکی‌ها مثل بیسکوئیت کم‌آب‌تر هستند. اما در هر حال معمولا مقداری آب یا رطوبت در غذا هست. مولکول‌های آب، امواج مایکروویو را به‌راحتی جذب می‌کنند. وقتی مایکروفر روشن می‌شود، مایکروویو به مولکول‌های آب می‌تابد. تابش مایکروویو مولکول‌های آب را به جنبش درمیآورد و بدین‌وسیله انرژی به گرما تبدیل می‌شود. همین رفتار مولکول‌ها سبب می‌شود دمای آب یا غذای درون مایکروفر افزایش یابد و آب یا غذا گرم شود.
غذاهایی مثل سبزیجات تازه که آب و رطوبت بیشتری دارند، زودتر در مایکروفر گرم می‌شوند. اما خوراکی‌های خشک و کم‌آب معمولا یا دیر گرم می‌شوند و یا کلاً گرم نمی‌شوند. با این‌که مایکروویو مستقیما درون غذا گرما تولید می‌کند، اما غذا از درون به بیرون نمی‌پزد. وقتی غذاهای ضخیم و حجیم را در مایکروفر گرم می‌کنید، لایه‌های بیرونی غذا گرما می‌بینند و زودتر می‌پزند. این گرما سپس از لایه بیرونی به لایه درونی غذا سرایت می‌کند. و این‌گونه مایکروویو غذا را گرم می‌کند.
خطرات و مضرات مایکروویو برای بدن
اگر به منابع اینترنتی مراجعه کنید، در اینباره دیدگاه‌های مختلفی خواهید یافت. عده‌ای بر این باورند که امواج مایکروویو مضر و حتی سرطان‌زا هستند. در مقابل، عده‌ای دیگر مدعی هستند که تاکنون درباره سرطان‌زا بودن مایکروویو مستندات کافی یافت نشده است و لذا استفاده صحیح از اجاق‌های مایکروویو را برای سلامتی انسان مضر نمی‌دانند. آن‌ها می‌گویند، مایکروویو برخلاف امواجی مثل اشعه ایکس، آن‌قدر قوی نیست که بتواند ساختار ژنی سلول‌ها یا اصطلاحا DNA انسان را تغییر دهد. اما موضوع فقط سرطان‌زا بودن یا نبودن مایکروویو نیست. مطالعات متعددی انجام شده است که نشان می‌دهد مایکروویو مضرات و خطرات دیگری نیز دارد. در ادامه به برخی از مضرات و عوارض مایکروویو اشاره می‌شود.
مایکروویو بر عملکرد مغز، سیستم عصبی و ذهن تاثیر مخربی دارد
مطالعات متعددی نشان داده‌اند که ریزموج یا مایکروویو بر مغز و سیستم عصبی مرکزی انسان تاثیر مخربی دارد. همچنین می‌تواند سبب بدخوابی شود یا حافظه و قوه یادگیری شخص را تضعیف کند. تابش طولانی‌مدت مایکروویو ممکن است به بروز مشکلاتی همچون خستگی یا کاهش تمرکز منجر شود. (منابع انتهای مقاله)
آیا مایکروفر و امواج مایکروویو برای خانم‌های باردار خطرناک است؟
در اینباره هنوز تحقیقات علمی کافی صورت نگرفته است. پس برخی از خطرات احتمالی مایکروویو برای خانم‌های باردار و جنین هنوز ناشناخته است. مایکروفر (اجاق مایکروویو) وقتی روشن می‌شود، میدان الکترومغناطیسی تولید می‌کند. لذا عاقلانه است که خانم‌های باردار از آن استفاده نکنند و اگر ضرورتا از آن استفاده کردند، توصیه شده است که حتما چند متر از آن دور باشند. باتوجه به همین موضوع، خردمندانه است که این افراد از به‌کارگیری مودم‌های بی‌سیم در فواصل کم و حتی مکالمه طولانی‌مدت با گوشی‌های همراه نیز بپرهیزند.
خطر سوختگی در اثر تابش مایکروویو (طرز کار مایکروفر)
مایکروویو همان‌طور که غذا را می‌پزد و آب را می‌جوشاند می‌تواند پوست و بافت‌های مختلف بدن را نیز بسوزاند. به‌خصوص از چشم‌ها بیشتر باید مراقب بود. لذا اگر در اثر فرسودگی، در بدنه اجاق مایکروویو درز و شکافی پدید آید یا درب دستگاه درست بسته و چفت نشود، هرگز نباید از آن استفاده کرد، زیرا ریزموج‌ها ممکن است از درزها به بیرون نشت کنند و در صورت برخورد با پوست، سبب سوختگی شوند. پس اگر ناچار شدید از مایکروفر استفاده کنید، وقتی دستگاه روشن است، هرگز مقابل آن نایستید. پوست کودکان در برابر سوختگی ناشی از مایکروویو حساس‌تر است. لذا وقتی مایکروفر کار می‌کند، کودکان نیز هرگز نباید اطراف آن باشند.
نکته: مایکروفر هرقدر هم که باکیفیت باشد، باز مقداری ریزموج یا مایکروویو تا فاصله چند سانتی‌متری آن به بیرون نشت می‌کند که معمولا حد مجاز آن را قوانین و استانداردهای صنعتی و بهداشتی هر کشور تعیین می‌کند.
اگر ناچار شدید از مایکروفر استفاده کنید
باتوجه به آنچه درباره مضرات مایکروویو گفته شد، توصیه می‌شود از مایکروفر استفاده نکنید. اگر ناچار شدید در مواقع ضروری از مایکروفر استفاده کنید، نکات ایمنی را درباره آن رعایت کنید. در ادامه، به برخی از این نکات ایمنی اشاره شده است.
آب و مایعات را در دمای بالاتر از نقطه جوش نجوشانید
اجاق چه مایکروویو باشد و چه عادی، نباید آب را در دمای بسیار بالاتر از نقطه جوش جوشاند. آب در دمای ۱۰۰ درجه سانتی‌گراد می‌جوشد، پس اگر ناچار شدید از مایکروفر استفاده کنید، برای جوشاندن آب، دمای مایکروفر را خیلی بیشتر از ۱۰۰ درجه سانتی‌گراد تنظیم نکنید. وقتی آب یا مایع در دمایی بسیار بالاتر از نقطه جوش بجوشد، بخار فرصت نمی‌کند از مایع خارج شود. لذا بخار، درون آب یا مایع حبس می‌شود. اگر ظرف آب یا مایع را در چنین وضعیتی از اجاق خارج کنید، ممکن است تنها با تکانی کوچک، بخار یک‌باره از درون مایع آزاد شود. در این‌صورت ناگهان حبابی از آب برمی‌خیزد که اگر به‌روی دست یا صورت بپاشد، سبب سوختگی شدید می‌شود.
ظرف مناسب برای اجاق مایکروویو
برای گرم کردن یا طبخ غذا در اجاق مایکروویو ظرف‌های سفالی و سرامیکی (بدون سرب) بهترین گزینه‌اند. اما ظروف پلاستیکی برای اجاق‌های مایکروویو اصلا مناسب نیستند. پلاستیک معمولی در دمای بالا ذوب می‌شود. حل شدن ترکیبات شیمیایی ظروف پلاستیکی در غذا خطرناک است.
برای گرم کردن یا پخت غذا در اجاق مایکروویو از ظروف فلزی (به‌خصوص ظروف براق) و فویل آلومینیومی نیز استفاده نکنید. ظروف فلزی و براق، مایکروویو را منعکس می‌کنند و انرژی آن را هدر می‌دهند. ضمنا ظرف و فویل آلومینیومی کلا برای پخت‌وپز مناسب نیست زیرا آلومینیوم ماده‌ای سمی است. پس بهتر است برای پخت‌وپز از آن استفاده نشود. اگر ناچار شدید ظرف فلزی یا آلومینیومی به‌کار ببرید، حتما دقت کنید که ظرف با دیواره داخلی اجاق مایکروویو تماس نداشته باشد، چون در این‌صورت جرقه تولید می‌کند.
جمع‌بندی: طرز کار مایکروفر و عوارض و مضرات مایکروویو
مایکروفر یا اجاق مایکروویو دستگاهی است که با تولید و تاباندن امواج خاصی موسوم به ریزموج یا مایکروویو، مولکول‌های آب موجود در غذا و مایعات را به جنبش درمیآورد. با افزایش جنبش مولکول‌ها، دمای غذا یا مایع افزایش می‌یابد. پژوهش‌های علمی متعددی نشان داده‌اند که مایکروویو بر عملکرد مغز و حافظه تاثیر نامطلوبی دارد. همچنین ممکن است برای جنین ضرر داشته باشد. ضمنا تابش مستقیم و شدید مایکروویو سوختگی‌های شدیدی را سبب می‌شود. باتوجه به چنین مواردی توصیه می‌شود از مایکروفر استفاده نکنید.
اطلاعات بیشتر
- https://mmrjournal.biomedcentral.com/articles/10.1186/s40779-017-0139-0
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4440565
دیدگاه خود را بنویسید